Het ogenschijnlijk wetenschappelijke onderzoek van de WUR, was eigenlijk een door het bedrijfsleven gestuurd onderzoek. Dat was de conclusie van dagblad Trouw.
Gelekte documenten in handen van dagblad Trouw lieten zien hoe een onderzoek van Wageningen University werd gefinancierd door het bedrijfsleven en hoe alle basisgegevens ook door het bedrijfsleven werden aangeleverd – dit werd overigens niet in het rapport vermeld. Volgens Trouw-redacteur Hans Marijnissen stond daarom het resultaat van de studie bij voorbaat al vast.
De WUR ontkende dat dit document bestaat en eiste rectificatie. Afgelopen week oordeelde de rechtbank dat Trouw een serie gelekte documenten bezit waaruit het dagblad wel degelijk mag concluderen dat het ogenschijnlijk wetenschappelijke onderzoek van de WUR eigenlijk een door het bedrijfsleven gestuurd onderzoek was.
In reactie op onze berichtgeving, schrijft woordvoerder van de WUR, Simon Vonk: Het advies van de commissie wetenschappelijke integriteit (CWI) en het advies van het Landelijk Orgaan Wetenschappelijke Integriteit, LOWI (het hoogste orgaan op dit gebied) is om alle klachten wegens schending integriteit (en dat is dus gestuurd onderzoek) ongegrond te verklaren. Een advies dat is overgenomen door de Raad van Bestuur. Trouw mag dus beweren dat het onderzoek gestuurd was, maar dat is niet zo. Heel paradoxaal, maar zo werkt het nu eenmaal.” (Bron: communicatie met Boerengroep, 2 dec 2016).
Kortom: De rechtbank oordeelt dat Trouw – in bezit van een serie gelekte documenten – mag concluderen dat WUR-onderzoek ‘gestuurd’ is, de WUR ontkent dit nog steeds en het CWI en LOWI advisieren alle klachten wegens schending integriteit (gestuurd onderzoek) ongegrond te verklaren. Inderdaad, heel paradoxaal. Nu gaat dit onderzoek over statiegeld. Niet zo’n spectaculair onderwerp misschien – maar dat is niet het punt. De vraag is: hoe onafhankelijk is wetenschappelijk onderzoek en wat is het risico van de toenemende connecties met het bedrijfsleven? Boerengroep vraagt zich specifiek af wat hiervan de invloed is op de ontwikkelingen in de landbouw in Nederland.
Eerdere schandalen
Al eerder lag de Wageningen Universiteit (met enkele andere universiteiten in Nederland) onder vuur wat betreft transparantie en onafhankelijkheid van onderzoek. In een artikel van de Groene Amsterdammer, stond hoe 80% van de 5800 professoren in Nederland een andere baan ernaast hebben – 30% is hier niet transparant over, terwijl dit wél verplicht is. Bijbanen kunnen immers leiden tot niet-onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek én educatie. (Metze, M, et al, 2014).
Ook het bestuur van de Wageningen University lijkt er andere agenda’s op na te houden. Zo had Aalt Dijkhuizen (voorzitter van bestuur van WUR van 2002 – 2014) een carrière bij de Business Group Agri Northern Europe achter de rug voor bij de WUR ging werken. Dit verleden resoneerde in de positie van de universiteit als het ging om landbouw: Aalt propageerde het belang van high-tech innovaties voor de agri-food industrie van Nederland en vond dat andere opties, zoals biologische landbouw niet realistisch waren.
Dat, terwijl in binnen de universiteit ook heel andere geluiden klinken om de groeiende wereldbevolking te kunnen voeden. Deze werden echter niet naar buiten gebracht door het bestuur van de WUR. Enkele andere meningen binnen de WUR zijn bijv:
* gangbare landbouw faalt om de wereld te voeden. Daarom is agro-ecologie van belang – prof. dr. ir. Pablo Tittonell
* het belang van de kleinschalige boer voor voedselsoevereiniteit. “Peasant agriculture has the best credentials for meeting food sovereignty and has the capacity to produce (more than) sufficient good food in a way that can satisfy the (many) objectives of producers themselves as well as for society at large.” – prof. dr. ir. Jan Douwe van der Ploeg (Download pdf)
Ook de huidige voorzitter van de WUR, Louise Fresco, heeft connecties met het bedrijfsleven. Zo is ze bijvoorbeeld lid van de Raad van Commissarissen van de Rabobank Nederland, een van ‘s werelds grootste banken in de agrarische sector. Sinds 2009 is zij niet-uitvoerend bestuurder van Unilever en vanaf 2013 tevens voorzitter van het Corporate Responsibility Committee bij Unilever (bron). Opzich is er natuurlijk niets mis met deze connecties, maar we moeten ons wel afvragen wat de relatie is tussen de positie van Fresco en de belangen van de bedrijven waar zij aan verbonden is. Zo verteld Fresco tijdens het debat ‘Genen in je Eten‘ dat “ons systeem van risico-analyse in Nederland zo goed is, dat (…) dat innovatie remt. Dat is gewoon niet juist. Er zijn echt toepassingen die niet op een andere manier [dan via GM techniek] tot stand kunnen komen, die belangrijk zijn voor onze toekomst, en die je geen kans geeft.” Ook in haar boek “Hamburgers in het paradijs” beschrijft Fresco hoe biologische landbouw niet milieuvriendelijker is en voort komt uit een verlangen naar een paradijs dat nooit bestaan heeft. Prima dat ze dit als persoonlijke mening heeft, maar Louise brengt dit – alszijnde voorzitter van een universiteit – naar voren brengt als feit. Er zijn vele wetenschappers binnen de WUR die daar namelijk heel anders over denken. Louise noemt de wetenschappelijke visies van haar collega’s dus indirect een ‘romantische illusie’. Dat is natuurlijk onacceptabel. En bovendien roept het de vraag op: waarom is Louise hier niet open over? Waarom vertelt ze niet eerlijk dat er verschillende wetenschappelijk meningen heersen, die we allemaal zouden moeten onderzoeken? Is dat niet precies de taak van de wetenschap? Vooruitgang wordt immers niet bereikt door bepaalde wetenschappelijke visies als romantische illusie af te schilderen en vervolgens uitsluitend industriele bedrijven op de je wetenschappelijke campus te verwelkomen.
De grote hamvraag is: waarom wordt er op de WUR zo de nadruk gelegd op high-tech, industriele landbouw, en waarom worden alternatieven zoals agro-ecologisch landbouw als ‘romantische illusie’ afgeschilderd, als je nagaat dat:
* 70% van al het voedsel in de wereld geproduceerd is door kleinschalige boeren (‘peasants‘), die daarvoor slechts 30% van de agrarische hulpbronnen gebruikt (land, water, zaden etc). Zou deze meest duurzame vorm van landbouw niet meer ondersteund moeten worden ipv worden afgedaan als utopisch en armzalig, ouderwets?
* 80% van de mensen op de wereld die honger lijden in rurale gebieden wonen. Zij vragen niet om meer voedsel, GMOs of grootschalige industriele landbouw, maar om voedselsovereiniteit. Sterker nog: zij claimen dat de oorzaken van honger en armoede ook grotendeels veroorzaakt zijn door zaken als landroof, privatisering van land/zaden/water, het dumpen van gesubsidieerd voedsel etc.
* industriele, high-tech vormen van landbouw vooral hebben geleid tot een enorme toename aan zogenaamde cash-crops en veevoer (denk aan GMO katoen, soja etc.) voor export en niet aan ‘food-crops’ waarmee de lokale bevolking wordt gevoed.
Hoe onafhankelijk is een universiteit?
Een openbare universiteit – zoals de WUR – wordt bekostigd met ons belastinggeld. Zo’n publieke instelling zou dus onafhankelijk en transparant moeten zijn en kennis moeten produceren voor het algemeen belang van de maatschappij – met andere woorden: niet gestuurd door de investeerders, zoals dat soms het geval is. In de afgelopen jaren vonden er over de hele wereld protesten plaats op universiteiten, zo ook in Wageningen. Steeds meer mensen – inclusief studenten en wetenschappers van de WUR – vragen zich af hoe onafhankelijk onze publieke wetenschappelijke instelling eigenlijk is. Zo gaat Unilever een R&D centrum voor voeding bouwen op de Wageningse Campus, naast het gebouw van Friesland Campina. Vanaf 2019 moet dat ruimte bieden aan 550 onderzoeksmedewerkers. Hoogleraar Remko Boom verteld dat Unilever een prettige onderzoekpartner is. Er zullen meer gezamelijke projecten kunnen komen en het is bovendien een goede reclame voor Food Valley. “Ik heb ook nooit het idee gehad dat de leiding de uitkomsten van onderzoek wilde sturen. Er was altijd behoefte aan kritiek, ook van universiteiten.” Maar vervolgens geeft Boom wel toe dat unilever niet transparant is met onderzoeksgegevens: “Cruciale dingen voor het bedrijf houden ze voor zichzelf. Maar het is geen gesloten bedrijf.’ (Bron: Resource WUR) Maar wie gaat bepalen wat hier ‘cruciaal’ is en niet naar buiten gebracht mag worden?
Hoogleraar Levensmiddelenmicrobiologie Marcel Zwietering, stelt dat de commeriele bemoeienis met onderzoek inderdaad te groot wordt. Maar volgens hem komt dat vooral door een weeffout in de onderzoeksfinanciering van de NWO. ‘Bijna alle onderzoekvoorstellen moeten tegenwoordig via bedrijven lopen (…) Het is te veel geworden. De industrie krijgt te veel invloed op de onderzoekagenda.’ Sander Kersten, hoogleraar Voeding, metabolisme en genomics, vindt het niet verstandig dat de Nederlandse overheid de onderzoeksregie volledig overlaat an het bedrijfsleven. Voor publiek-private onderzoeksprojecten bij de topsectoren, met inbreng van NWO, geldt verplichte cofinanciering door bedrijven. Die bedrijven onderhandelen dus met de onderzoekers over de onderzoeksopzet. Maar als alle onderzoeksvoorstellen voor de topsector zijn uitgewerkt, kan het bedrijf zich opeens terugtrekken – en dat komt steeds vaker voor. ‘Je bent overgeleverd aan het bedrijf.’ (Bron: Resource WUR)
De NWO benoemt overigens de leden van het LOWI – die op hun beurt weer het advies hebben gegeven om alle schendingen wegens integriteit in de zaak van de WUR ongegrond te verklaren.
Prof. dr. ir. Jan Douwe van der Ploeg vindt het een brute interventie dat zeer specifieke bedrijven zich op de campus van een onderzoeksinstituut plaatsen: “If they would also offer, how you call it, facilities to Via Campesina, and ‘you tell us what we should do for you’, at least there should be a balance. But it’s absolutely not like that! And it’s ludicrous of course, we neither create our teaching rooms on the industry part, so why are they to come to the campus? It’s a brutal,, it’s not neutral, it’s a brutal symbolic intervention. ‘We are here to dominate’ (Interview).
Het gevaar hierbij is dat er een dominante groep ontstaat die allen dezelfde boodschap verkondigen – en verdedigen, welke wetenschappelijk tegenbewijzen er ook boven tafel komen. Een bekend voorbeeld van zo’n ‘thought collective‘ is het verhaal over suiker, waarbij een groep wetenschappers met steun van de industrie bleef verkondigen dat vet – niet suiker – de oorzaak is van hart- en vaatziekten. Al het tegenbewijs werd van tafel geveegd en de reputatie van andersdenkende wetenschappers werd kapot gemaakt. De ‘conclusie’ werd vervolgens als feit overgenomen door overheden, beleidsmakers, media, industrie, wetenschap – met alle gevolgen van dien (Guardian 2016).
Jan Douwe van der Ploeg, wijst op zo’n ‘thought collective‘ in de landbouw, die hij de ‘landbouwelite‘ noemt: De Rabobank, de overheid (ministerie van EZ), de grote industriële boeren (vertegenwoordigd door de LTO), de toeleverende industrie, de zuivelindustrie (Friesland Campina) en zeker ook het bestuur van de WUR. Deze kleine groep omarmt volgens hem het neo-liberale model en heeft één beperkte agenda: Het grote boerenbedrijf die competitief is op wereldmarktniveau. Voor het veroveren van de wereldmarkt is kostprijsverlaging nodig en daarvoor heb je schaalvergroting nodig.
En daar wordt, volgens Jan Douwe, ook actief naartoe gewerkt door de landbouwelite: “Op de Wageningen University wordt vooral geroepen: “Peasants?, dat is iets van arme Derde Wereld landen, en sowieso zijn ze aan het verdwijnen. En hier hebben we alleen maar ondernemers, en nog wat idioten die nog steeds niet weg zijn, maar ze zullen verdwijnen.” Ja en dan is er het grote belang om dit model van de grootschalige, ondernemende boerderij te verkopen aan de rest van de wereld.” (Zie hier ons interview).
Ook boeren werden volgens Jan Douwe structureel dom gehouden en overtuigd om bedrijven uit te breiden nadat de melkquotum eraf zou gaan. “Wij zouden de groeiende wereldbevolking moeten voeden, er zouden enorme markten zijn.” Ook werd er angst aangejaagd: er zouden maar weinig bedrijven overblijven.
Terwijl er vandaag de dag in Nederland 22 landbouwbedrijven per dag verdwijnen (onder andere door zeer lage inkomsten) maken andere in de keten (zoals Friesland Campina, die zich nota bene bevindt op de WUR campus) nu extreme winsten: in 2015 groeide de winst van Friesland Campina met 13.2 procent naar 343 miljoen euro. “Lagere inkoopkosten en valuta-effecten positief bijgedragen aan de resultaatverbetering” (Bron: Friesland Campina).
Met een bestuur dat zo hecht verbonden is aan het bedrijfsleven, en steeds meer bedrijven die zich op de campus van de universiteit positioneren, is het goed om eens af te vragen hoe onafhankelijk onze publieke onderzoeksinstellingen eigenlijk zijn en wat dit doet met onze ontwikkeling van landbouw.
lees hier de samenvatting van dit gesprek.
WUR-onderzoeksgegevens gaan op in rook..
Behalve potentiele belangenverstrengelingen, vond er ook een discussie plaats over transparantie van onderzoeksgegevens. Zo zijn er steeds meer wetenschappers die vraagtekens zetten bij een bepaald onderzoek van de Wageningen University, waarop ons beleid rond de uitstoot van ammoniak is gebaseerd. Maar dit is niet meer te achterhalen, omdat de WUR deze cruciale gegevens domweg niet heeft bewaard. Woordvoerder van de WUR, Simon Vink, vind dit heel normaal dat gegevens ouder dan 25 jaar weggegooid worden – zelfs als op dat ene onderzoek een omstreden beleid is gebaseerd (bron: Foodlog).
Het belang van onafhankelijke, transparante wetenschap
Het is onze intentie niet om de WUR in kwaad daglicht te zetten, maar wij zijn wel van mening dat het belangrijk is om de transparantie en onafhankelijkheid van de wetenschap te waarborgen – helemaal als het gaat om landbouw: voedsel is immers een belangrijk onderwerp dat ons allen aan gaat.
—
Marcel Metze et. al., 2014. Nevenfuncties van hoogleraren leiden tot belangenverstrengeling.Ondernemende professoren. De Groene Amsterdammer. Woensdag 26 november 2014. (online: http://www.groene.nl/artikel/ondernemende-professoren)
http://www.trouw.nl/tr/nl/4332/Groen/article/detail/4419485/2016/11/21/Trouw-mag-schrijven-dat-rapport-WUR-gestuurd-was.dhtml