Het was waarschijnlijk voor de hand liggend dat Carola Schouten van CU de waarnemende verantwoordelijkheid zou krijgen voor de recent onbemand geworden portefeuille van de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Gezien haar ervaring met dit specifieke gebied dat zij heeft opgedaan tijdens haar ministerschap in het Kabinet Rutte III, lijkt het voor menig mens wellicht ook vrij logisch. Echter is er een belangrijke ontwikkeling in haar CV die het interessant maakt dat zij de waarnemende persoon is geworden voor de portefeuille. Namelijk dat zij nu ook minister van Armoedebestrijding is in het huidige kabinet. Is dit een buitenkansje? Misschien is het idee van een waarnemend minister vrij leeg. Maar toch, het moet gevraagd worden. Kan er dan nu eindelijk eens serieus gepraat worden over de een van de broodnodige maatregelen waar de huidige polycrisis en landbouwtransitie om vraagt? Namelijk: eerlijke voedselprijzen? In een context van twee grote maatschappelijke uitdagingen lijken haar portefeuilles nu samen te komen. Één: stijgende energie- en voedselprijzen die nog veel meer Nederlanders in precaire financiële situaties brengt dan dat er al waren. En twee: een op meerdere levels destructief landbouwsysteem dat in transitie is naar duurzaamheid, maar dat wordt bekneld door lage voedselprijzen waarmee deze transitie niet kan worden betaald. Al een lange tijd wordt er vanuit allerlei hoeken en plekken op het politieke spectrum gepleit voor de échte prijs voor voedsel. Een prijs die de ‘externaliteiten’ in acht neemt. In andere woorden: waarin de maatschappelijke kosten van het destructieve landbouwsysteem zijn opgenomen. Het invoeren van deze echte prijzen wordt vrijwel altijd verweerd met het argument dat voedsel van voor heel veel Nederlanders onbetaalbaar wordt. En dit is ook zeker het geval. Er leven na schatting 900.000 personen in Nederland in armoede, waarvan een groot gedeelte kinderen. Dit aantal lijkt door de huidige energiecrisis en de hoge inflatie zeker niet te dalen. In het nieuws is momenteel te lezen dat steeds meer mensen naar voedselbanken gaan om rond te komen. Tegelijkertijd lijdt de markt voor biologisch voedsel onder de druk van mensen die meer goedkoop conventioneel voedsel kopen voor besparing. Maar een crisis biedt ook kansen: nu er voor zo’n grote groep Nederlanders voedsel, energie en huur onbetaalbaar wordt en de winter nadert, móét er worden ingegrepen. Een ander mooi kansje: veel bedrijven en ook enkele individuen zijn lekker aan het profiteren van deze crisis en steken de winst in eigen zak. Hoe kan dit worden toegestaan? Met de belastingen die geint zouden kunnen worden uit deze zogenaamde crisiswinsten – welke letterlijk alleen gemaakt worden omdat de prijzen stijgen en dus niet door verdiensten uit hard werken of innovaties – zou een hoop hulp gefinancierd kunnen worden voor de burgers voor wie voedsel ontoegankelijk wordt wanneer de echte prijs wordt ingevoerd. En als de boeren (hoewel dé boer niet bestaat) dan de echte prijs voor hun producten kunnen krijgen, kunnen er wellicht eindelijk stappen worden gezet richting minder intensieve natuur-inclusieve landbouw, duurzamere technologieën of gewoon een leefbaar inkomen. Wellicht biedt dat wat meer perspectief ook? Om dit voor elkaar te krijgen zijn dappere keuzes nodig. Zoals supermarkten een wettelijke verplichting geven een bepaald (lees: eerlijk) marge aan boeren te betalen. Stribbelen ze tegen? Hadden ze maar met Remkes moeten komen praten. Of, de grote spelers in de agro-industrie en de crisiswinsten substantieel belasten. Stribbelen die tegen? Ach, is er sympathie op te brengen voor hen die decennia geprofiteerd hebben van agrarisch kapitalisme en wel wat kunnen missen? Of, de Rabobank het verlies laten nemen, de bank in laten zien dat investeren zonder duurzaamheid ook risico’s heeft en je soms je geld kan kwijtraken? Of, de BTW op biologische producten en onbewerkt groente en fruit afschaffen omdat alle beetjes helpen. Willen bevroren friet en pizza producenten ook onder groente en fruit vallen? … kom op zeg. Als sommige partijen niet vrijwillig substantieel onderdeel willen of kunnen zijn van de oplossing, dan zou daar de overheid moeten zijn die grote stappen afdwingt, en de impasse tussen boeren en overheid doorbreekt door ook de vermogende partijen verantwoordelijk te houden voor hun rol. Nu lijkt iedereen alleen naar elkaar te wijzen en verandert er niets substantieels. Wat we nodig hebben is een lange-termijnvisie voor de huidige landbouwproblematiek en armoedebestrijding. Een landbouwvisie met perspectief voor boeren zoals in het groenboerenplan of re-rooting de Dutch food system (van oa Imke de Boer) kan niet ten koste gaan van Nederlanders die in of op de grens van armoede leven. Niet een makkelijke taak in het huidige politieke speelveld. Maar met een visie en een verhaal is erg veel mogelijk, dat heeft het verleden wel uitgewezen. Carola Schouten, you can do it! and true food prices?
In a context of two major societal challenges, her portfolios now seem to converge. First: rising energy and food prices put many more Dutch people in precarious financial situations than there already were. And second: a multi-level destructive agricultural system that is in transition to sustainability but is trapped by low food prices which cannot pay for this transition. For a long time, there have been calls from all corners and places on the political spectrum for the real price of food. A price that takes the “externalities” into account. In other words, which includes the social and environmental costs of the destructive agricultural system. The introduction of these true prices is almost always resisted with the argument that food would become unaffordable for very many Dutch people. And this is certainly the case. There are an estimated 900,000 people in the Netherlands living in poverty, many of them children. The current energy crisis and high inflation certainly don’t seem to be reducing this number. Currently the news talks of ever higher numbers of people going to foodbanks in order to get by. At the same time, the market for organic food is suffering under people’s pressure to buy conventional cheap food.
But a crisis also offers opportunities: now that food, energy, and rent are becoming unaffordable for such a large group of Dutch people and winter is approaching, intervention is a must. Another great opportunity: many companies and also some individuals are taking advantage of this crisis and putting the profits in their own pockets. How can this be allowed? With the taxes that could be collected from these so-called crisis profits – which are literally made only because price increase and not because of earnings from hard work or innovations – a lot of help could be financed for the citizens for whom food becomes inaccessible when the real price is introduced. And if farmers can then get the real price for their products, perhaps steps can finally be taken toward less intensive nature-inclusive agriculture, more sustainable technologies or just a liveable income. Perhaps that offers some more future perspective as well?
Making this happen will require brave choices. Like giving supermarkets a legal obligation to pay a certain (read: fair) price to farmers. Do they balk? They should have come and talked to Remkes. Or substantially taxing the big players in agribusiness and crisis profits. Do they balk? Ah, is there any sympathy for those who have profited from decades of agrarian capitalism and can with a little less? Or, have Rabobank take the responsibility, let the bank see that investing without sustainability also has risks and sometimes you can lose your money – we could cancel some problematic debts. Or abolish VAT on organic produce and unprocessed fruits and vegetables. Do frozen French fries and pizza producers also want to include fruits and vegetables? … come on. If some parties will not or cannot voluntarily be a substantial part of the solution, that is where the government should be, enforcing big steps, and breaking the impasse between farmers and government by also holding the wealthy parties responsible for their role. Now everyone seems to just point at each other and nothing substantial changes.
What we need is a long-term vision for current agricultural problems and poverty alleviation. An agricultural vision with perspective for farmers as in the green farmer plan or re-rooting the Dutch food system (e.g. by Imke de Boer) cannot be at the expense of Dutch people living in or on the border of poverty. Not an easy task in the current political playing field. But with a vision and a story a lot is possible, as the past has shown. Carola Schouten, you can do it!