Activiteiten verslagen

2 februari 2005

Lezing Boerenbewegingen met als gastspreker Jaap Spaan van het Kritisch Landbouw Beraad (KLB) en oud-bestuurslid van de Europese Boeren Vereniging (CPE).

Het doel van de avond was inzicht geven in kritische boerenbewegingen wereldwijd en proberen de vraag te beantwoorden waarom het zo stil is in Nederland.

Jaap Spaan introduceerde de avond met de situatie in Nederland waar als boerenbeweging de LTO het grootst is. Langzamerhand begint nu ook het KLB terrein te winnen. Boeren beginnen in te zien dat de weg die we ingeslagen zijn niet degene is met de meeste toekomstperspectieven. Deze is voornamelijk gericht op het verlagen van de kostprijs. Een beter uitgangspunt zou zijn het verhogen van de opbrengstprijs. Het grootste probleem binnen de landbouw is de structurele overproductie. Hier worden producent en consument niets beter van, maar je kunt een oude schoen niet zomaar weggooien wanneer er nog niet een alternatief bestaat.

Naast het KLB probeert ook de Nederlandse Melkveehouders Vakbond (NMV) het drukken van de kostprijs een halt toe te roepen. Onder de naam ‘Dutch Dairy Board’ heeft de NMV een actie op touw gezet die als doel heeft het verhogen van de melkprijs. Boeren moeten grip krijgen op hun product en zich distantiëren van de grote ketens.

Volgens Jaap Spaan is kan iedereen wel een kritische beweging starten, maar volhouden is iets anders. Het wiel moet doordraaien, je kunt niet alleen maar nieuwe wielen uitvinden. Je moet aan een aantal eigenschappen voldoen wil het tot een duurzame beweging uitgroeien. Betrokkenheid, een eigenzinnig karakter dat bestand is tegen stigmatiserende ideeën, steun van het thuisfront, het besef dat je in één dag niet de hele wereld kunt verbeteren, regelmatig bijeenkomen als gelijkgestemde kritische ‘gekken’ en vaak kost het geld en tijd die ten koste gaan van het eigen boerenbedrijf.

Over het algemeen loopt Nederland behoorlijk in de pas met Europa. Het is zelfs mogelijk dat we binnen Europa het netste jongetje van de klas zijn. Het wordt steeds moeilijker om invloed uit te oefenen op Brussel. Wil je toch nog een stem hebben in de landbouwproblematiek, dan moet het geluid tegelijkertijd uit verschillende hoeken komen. Samenwerking met kerkelijke organisaties (Kleine Kerken), NGO’s (XminY, Milieudefensie, Novib), consumentenorganisaties etc. wordt dan ook steeds belangrijker.

De Europese Boeren Vereniging (CPE) vertegenwoordigt op Europees niveau de belangen van de boeren. Deze vereniging bestaat uit 18 boeren- of plattelandsorganisaties verspreid over 11 Europese landen. De CPE wil door heel Europa en op alle niveau’s hetzelfde geluid laten horen. Ze bereikt dit door middel van seminars, persberichten, onderhoud met commissaris van landbouw en informatie uitwisselen. Het is erg belangrijk te weten wat er in de verschillende landen speelt. Toch is het wel eens lastig eenzelfde geluid te verspreiden, omdat het wel om één systeem gaat dat gevormd wordt door 25 individuen. Ze verschillen van elkaar wat betreft aantal leden, cultuur, mentaliteit, organisatie en landbouwsituatie.

Voornamelijk gepensioneerde boeren zijn actief binnen de bewegingen. Jonge boeren minder, omdat zij toch ook kijken wat het hen oplevert. Vertegenwoordigen de belangen van de beweging hun bedrijfsbelangen wel?

Jaap Spaan en het KLB zijn voor het promoten van duurzame boerenlandbouw. Het is moeilijk deze term in een definitie te vangen, maar het komt er voornamelijk op neer dat degene die produceert, wie dan ook, verantwoordelijk is. Ben je als boer zelfvoorzienend, dan heb je controle over je eigen bedrijf, maar zodra je bijv. een tractor aanschaft ben je door middel van diezelfde tractor afhankelijk van geld, mensen of organisaties die direct of indirect invloed uitoefenen op de kringloop van je bedrijf. De mogelijkheid tot het maken van je eigen keuzes ben je kwijt.

Wereldwijd worden boeren ook vertegenwoordigd. 8 regio’s in de hele wereld zijn bij Via Campesina aangesloten. Via Campesina is vooral gericht op wereldvoedselhandel/ -verkeer, hervorming van de landbouwpolitiek, behouden van de biodiversiteit (tegen GMO) en mensenrechten. Binnen Europa bestaan verschillen, maar wereldwijd zijn dezelfde soort verschillen groter en zichtbaarder. In Brazilië heeft de boerenbeweging een sterke basis. Iedereen helpt mee en er wordt constant aan de toekomst gedacht door het opleiden van jonge mensen. In tegenstelling tot India waar mensen niet met elkaar praten, omdat dit door het kastensysteem niet toegestaan is. Wanneer mensen uit verschillende kasten bij elkaar in een organisatie zitten wordt vergaderen erg lastig.

Om nu nog terug te komen op de vraag waarom het in Nederland zo stil is wat betreft boerenbewegingen. Waarschijnlijk hebben we op dit moment niet de juiste mensen op de juiste plaatsen. Een charismatisch leider, zoals José Bové in Franktijk, als vertegenwoordiger van een beweging is erg belangrijk. Een andere reden die aangedragen kan worden is de Nederlandse cultuur. Mensen doen niet zo gauw hun mond open tegen mensen die een hogere positie bekleden. Kijk bijvoorbeeld naar de LTO, zij hebben een sterke toplaag met een centraal gezag. De leden houden zich stil tijdens vergaderingen.

Toch is het moeilijk om wereldwijd en binnen Nederland boerenbewegingen met elkaar te vergelijken, omdat iedere situatie representatief staat voor een specifiek verleden, heden en toekomst die op hun beurt elkaar weer beïnvloeden. Er bestaat niet een hoestdrankje waarmee je alle haken en ogen oplosbaar maakt.